Η Κρανιά (Cornus mas L. - οικ. Cornaceae) είναι ένα φυλλοβόλος θάμνος-μικρό δέντρο που απαντάται αυτοφυές στη χώρα μας στα ορεινά κυρίως της βόρειας Ελλάδας αλλά και της κεντρικής αλλά ευδοκιμεί και σε ολόκληρη την νότια Ευρώπη και την νοτιοδυτική Ασία.
Χρησιμοποιείται ευρέως στην Ευρώπη και τις ΗΠΑ ως καλλωπιστικό αλλά και στη βιομηχανία τροφίμων. Την συναντάμε πολύ συχνά σε κείμενα της αρχαίας Ελλάδας, στην παραδοσιακή κινέζικη ιατρική αλλά και στην ελληνική λαϊκή ιατρική. Η μελέτη τόσο για τις φαρμακευτικές ιδιότητες αυτού του φυτού όσο και για την δυνατότητα αξιοποίησης και καλλιέργειάς του είναι μεγάλη και έχει δώσει ήδη τα πρώτα αποτελέσματα και στην χώρα μας.
Διάφορα στοιχεία
Ο Όμηρος αναφέρει τα κράνα ως τροφή χοίρων ενώ ο Θεόφραστος αναφέρει τον καρπό ως "κράνιον". Οι αρχαίοι Έλληνες πίστευαν πως τα κράνα είχαν και μαγικές ιδιότητες. Ο Όμηρος στην Ιλιάδα βεβαιώνει ότι η φοβερή Κίρκη παρέθεσε στον Οδυσσέα και την παρέα του, για τροφή "καρπόν κρανείας και άκυλλον βάλανον", κράνα δηλαδή και πουρναρίσια βαλανίδια.
Από τα παλιά χρόνια τα κράνα ήταν γνωστά για τις φαρμακευτικές τους ιδιότητες. Χρησιμοποιούνται ακόμη και στις ημέρες μας κατά της διάρροιας και εντερικών παθήσεων λόγω της στυπτικότητάς τους που οφείλεται στις τανίνες. Ο φλοιός, οι βλαστοί και οι ρίζες χρησιμοποιούνταν ως αντιπυρετικά. Στις ορεινές περιοχές της χώρας μας τα κράνα χρησιμοποιούνται κατά καρδιακών παθήσεων, κοιλόπονου, πόνων περιόδου, στομαχικών και εντερικών διαταραχών, ως χωνευτικό και ως τονωτικό κατά τη διάρκεια εργασίας. Εκχυλίσματα του φλοιού θεωρείται ότι θεραπεύουν την ψώρα των σκύλων.
To ξύλο της κρανιάς είναι σκληρότατο και αντοχής σε θραύση. Tα πιο γερά γκλιτσόξυλα των τσοπάνων γίνονται από νεαρούς βλαστούς κρανιάς. Κρανίσιες βέργες χρησιμοποιούσαν και οι δάσκαλοι, για το "εκπαιδευτικό" τους έργο και όχι μόνον. “Ακάρδιον και στερεόν όλον, όμοιον κέρατι την πυκνότητα και την ισχύν” χαρακτηρίζει το κρανόξυλο ο Διοσκουρίδης. Από ξύλο κρανιάς κατασκευάστηκε ο Δούρειος Ίππος της Τροίας. Κρανίσια ήσαν τα δόρατα των αρχαίων θηρευτών και των πολεμιστών του Μεγάλου Αλεξάνδρου. Από το σκληρό ξύλο της κρανιάς κατασκευάζονται διάφορα μικροαντικείμενα.
Εμείς την γνωρίσαμε στα δάση της Ευρυτανίας και την αγαπήσαμε, συλλέξαμε τους καρπούς της και έπειτα αναζητήσαμε και μάθαμε πολλά περισσότερα γι αυτήν πράγμα που αξίζει να κάνετε και εσείς!
Ας την γνωρίσουμε από πιο κοντά...
Παρακάτω δίνονται περιληπτικώς μερικές πληροφορίες. Για περαιτέρω εμβάθυνση κρίνεται σκόπιμη η αναζήτηση και μελέτη της βιβλιογραφίας την οποία συμβουλευτήκαμε και εμείς και παραθέτουμε στο τέλος του άρθρου.
Ταξινόμηση
Βασίλειο: PLANTAE
Υποβασίλειο: Tracheobionta
Άθροισμα: Spermatophyta
Υποάθροισμα: Magnoliophyta
Κλάση: Magnoliopsida
Υποκλάση: Rosidae
Τάξη: Cornales
Οικογένεια: Cornaceae
Γένος: Cornus
.jpg)
Κοινές ονομασίες
Ελληνική: κρανιά ή μαυροβεργιά
Αγγλική: European cornel, cornelian cherry, golden glory dogwood
Γαλλική: cornouiller male
Ετυμολογία
Ετυμολογικά, η λέξη Cornus προέρχεται από το λατινικό «cornum» που σημαίνει «κέρας» στα ελληνικά. Η ονομασία αυτή οφείλεται στο ιδιαίτερα ανθεκτικό στη θραύση ξύλο των αντιπροσώπων του γένους Cornus.
Βοτανική Περιγραφή
Φύλλα: Αντίθετα, ωοειδή ή ελλειψοειδή, οξύκορφα με στρογγυλεμένη ή σφηνοειδή βάση και παρυφές λειόχειλες. Άνω επιφάνεια πράσινη, κάτω επιφάνεια θαμπά πράσινη, με 3-5 ζεύγη νεύρων.
Άνθη: Κίτρινα, εκπτύσσονται σε μασχαλιαία σφαιρόμορφα σκιάδια, που εμφανίζονται πριν την εμφάνιση των φύλλων, στήμονες που εναλλάσσονται με τα πέταλα, συνήθως τέσσερεις. Ωοθήκη υποφυής δίχωρη. Άνθηση από το Φεβρουάριο έως τον Απρίλιο.
Καρπός: Δρύπη, διαμέτρου 12-15 mm, κόκκινη, σαρκώδης , με ένα δίχωρο πυρήνα.
Φλοιός: Σκουροκάστανος και φολιδωτός.
Χρησιμοποιούμενα μέρη
Κατά καιρούς στην παραδοσιακή θεραπευτική έχουν χρησιμοποιηθεί o καρπός, ο φλοιός, οι βλαστοί και οι ρίζες του φυτού.
Χημικά συστατικά
Φλαβονοειδή (ανθοκυάνες), ουρσολικό οξύ, φαινολικές ενώσεις, ασκορβικό οξύ (βιτανμίνη C), τανίνες, οργανικά οξέα, πηκτίνες, κάλιο κ.α. Η περιεκτικότητα των κράνων σε βιταμίνη C είναι ιδιαίτερα υψηλή και σημαντικά μεγαλύτερη από την περιεκτικότητα άλλων φρούτων που φημίζονται γι αυτό.
Φαρμακευτικές ιδιότητες
Υπάρχουν επιβεβαιωμένες ενδείξεις μέσα από έρευνες και πειράματα για τις παρακάτω δράσεις:
Αντιδιαβητική δράση
Αντιοξειδωτική δράση
Αντιφλεγμονώδης δράση
Αντικαρκινική δράση
Από την παραπάνω παράθεση στοιχείων αλλά και από την μελέτη της βιβλιογραφίας προκύπτει αβίαστα το συμπέρασμα ότι μιλάμε για ένα ακόμα φυτό της ελληνικής γης το οποίο έχει ιστορικό φορτίο, επιστημονικό ενδιαφέρον αλλά και προοπτική αξιοποίησης. Ένα ακόμα πολύτιμο αυτοφυές φυτό λοιπόν!
.jpg)
Ας γνωρίσουμε λίγα ακόμα όσον αφορά την οικολογία και την δυνατότητα καλλιέργειάς του!
Η κρανιά είναι μακρόβιο φυτό πολύ καλά προσαρμοσμένο στις κλιματικές και εδαφικές συνθήκες της χώρας μας. Ευδοκιμεί σε πλήθος εδαφών και συνήθως προτιμά τα ελαφρά όξινα έως ουδέτερα ( ph 6.0 -7,0 ) και περιοχές με καλά κατανεμημένες βροχοπτώσεις πάνω από 600 μέτρα υψόμετρο.Δεν προσβάλλεται από έντομα και ασθένειες και αυτό το κάνει ιδανικό για βιολογική καλλιέργεια ενώ ένα από τα κύρια χαρακτηριστικά του -που μπορεί να το φανταστεί κανείς εύκολα αν επισκεφτεί τους τόπους που αυτοφύεται- είναι το γεγονός ότι αντέχει σε εξαιρετικά χαμηλές θερμοκρασίες ( - 30 °C ).
Ανθίζει το χειμώνα, τους μήνες Ιανουάριο έως Φεβρουάριο και οι καρποί ωριμάζουν στα τέλη Αυγούστου με αρχές Σεπτεμβρίου έως και τον Οκτώβριο οπότε και παίρνουν ένα έντονο, γυαλιστερό κόκκινο χρώμα.
Πολλαπλασιάζεται -μάλλον δύσκολα- με διάφορους τρόπους: σπόρους , μοσχεύματα και παραφυάδες. Εάν κοπεί ή καεί, αναγεννάται από τις ρίζες. Σαν καλλιεργούμενο φυτό, η κρανιά σπάνια κλαδεύεται. Το κλάδεμα δεν πρέπει να γίνεται μέχρι το σημείο όπου φύονται τα άνθη, εφόσον αυτά σχηματίζονται στους βλαστούς του προηγούμενου έτους και όχι στη νέα βλάστηση.
Η συλλογή του καρπού γίνεται με άπλωμα διχτυών και δόνηση των κλαδιών. Ο καρπός πλένεται και ή καταναλώνεται νωπός ή ψύχεται την ίδια μέρα ή χρησιμοποιείται για την παρασκευή ποτών ,γλυκών και μαρμελάδας.
Στην Ευρώπη υπάρχουν διάφορες ποικιλίες με κίτρινους λευκωπούς και μωβ καρπούς. Η ποικιλία «jolico» παράγει νόστιμους και γλυκείς καρπούς, μεγάλους σε μέγεθος. Η ποικιλία «pioneer» φημίζεται για τους εύχυμους , γλυκείς και αρωματικούς αχλαδόμορφους καρπούς της που φτάνουν σε μέγεθος τα 35 χιλιοστά. Βέβαια πλέον υπάρχουν και οι κατοχυρωμένες ελληνικές ποικιλίες "Ντούλια 1" και "Ντούλια 2" οι οποίες πήραν και το όνομά τους από τον παραγωγό που μετά από πολύχρονη έρευνα και ενασχόληση τις δημιούργησε στην Κυψέλη Ημαθίας, τον Κωνσταντίνο Ντούλια. Μάλιστα είδη έχουν γίνει αναλύσεις και προκαταρκτικές μελέτες πάνω σε αυτές τις ποικιλίες με πολύ σημαντικά ευρήματα όσων αφορά την θρεπτική και φαρμακευτική τους αξία.
Υπέροχο φυτό, υπέροχοι καρποί...υπέροχο λικέρ!
Για την σύνταξη αυτής της ανάρτησης χρησιμοποιήθηκαν πληροφορίες από τα εξής:
- "Τα είδη του γένους Cornus (κράνα) στην πρόληψη και θεραπεία του σακχαρώδους διαβήτη", Ζιώγα Δήμητρα - Φαρμακοποιός ΑΠΘ
- "Κρανιά: Μια νέα σοβαρή εναλλακτική καλλιέργεια για ορεινές και ημιορεινές περιοχές της χώρα μας", Δρ Στέφανος Διαμαντής - Τακτικός Ερευνητής Ινστιτούτου Δασικών Ερευνών (από άρθρο του περιοδικού "Γεωργία & Κτηνοτροφία)
- "Προκαταρκτικές παρατηρήσεις σε δύο ποικιλίες Κρανιάς", Δρ Θωμάς Σωτηρόπουλος - Αναπληρωτής Ερευνητής Ινστιτούτου Φυλλοβόλων Δέντρων Νάουσας, Αντώνης Πετρίδης - Υπ. Διδάκτωρ, καθ. Ιωάννης Θεριός - Εργ. Δενδροκομίας, Γεωπονική Σχολή ΑΠΘ
Επίσης πληροφορίες μπορείτε να βρείτε και παρακάτω:
Σημείωση: Αν σκέφτεστε να χρησιμοποιήσετε το φυτό αυτό, μέρη του ή προϊόντα που προέρχονται από αυτό ως "φάρμακο" κάντε το με δική σας ευθύνη αφού συμβουλευτείτε κάποιον ειδικό και μη βασιστείτε απλά στις πληροφορίες αυτού του άρθρου!
.f.jpg)
.f.jpg)
